«Автомобиль зиннәт түгел, хәрәкәтләнү чарасы», — ди бер популяр кинофильмның герое. Ә менә дәүләт башлыгы өчен машина – дәрәҗә күрсәткече дә, илнең абруе да. Шуңа да ил җитәкчеләре өчен мөмкин булган вариантның иң яхшысы сайланган.

Ленин һәм аның зиннәткә булган мәхәббәте

Пролетар юлбашчы иң яхшы машиналарны гына яраткан. Аның гаражында беренче булып Turcat-Mery лимузины барлыкка килә. Февраль революциясенә кадәр анда бөек кенәз кызы Татьяна йөргән. Әмма 1917 нче елның октябренда  автомобильны Смольный яныннан урлыйлар һәм Ленин хәрби комиссардан Delaunay-Belleville 45 ландо машинасын алып тора. Әмма бу автомобиль юлбашчыга һөҗүм ясаганда зыян күрә һәм аны гамәлдән чыгаралар. Тиздән Ленин Renault 40 CV машинасында йөри башлый. Караклар тиз йөрүче бу транспортның да “башына җитә”. «Төп большевик»  бигрәк тә Rolls-Royce Silver Ghost автомобилен яраткан. Аның бу модельдәге 3 машинасы булган. Дәүләт башлыгы карлы һәм сикәлтәле юллардан йөри алсын өчен, Путилов заводы белгечләре аның өчен һәм Rolls-Royce базасында авточана да ясый.

Сталин һәм аның автопаркы

Советлар Союзының булачак лидерының беренче машинасы, Ленинныкы кебек үк, патша гаиләсе гаражыннан була. Николай II  әнисе Александра Федоровна өчен Англиядән кайтартылган Vauxhall машинасы бик матур булса да, акрын йөргән. Двигателенең куәте нибары 30 ат көчле генә булганга Сталин аны бик өнәп бетермәгән. Гражданнар сугышы вакытында Царицынода (хәзерге Волгоград) командировкада булганда Сталинны ул вакыт өчен бик күәтле саналган Packard Twin Six автомобилена утырталар. Ул сәгатенә 130 чакрым узган. Машина Сталинга шул кадәр нык ошаган ки, Мәскәүгә кайткач, ул нәкъ шундыйны  бирүләрен сораган. Мондый транспортта чекистлар йөрергә яраткан. ВЧК гаражыннан Сталинга да шундый автомобиль бирәләр. Соңрак берникадәр вакытка аңа Ленин яраткан Rolls-Royce Silver Ghost машинасына күчеп утырырга туры килә. Ул вакытта хөкүмәт карары буенча барлык югары түрәләрнең автомобильләре дә бер төрле булырга тиеш булган. Өч ел эчендә,  1922-1925 елларда, илгә шундый 73 машина кайтартыла. Әмма Сталинның Америка машиналарына мәхәббәте сүрелми. Хакимияткә килгәч, ул АКШтан машиналар сатып ала башлый.  Бигрәк тә аңа Рузвельт бүләк иткән Packard Twelve 14 лимузины ошый. Бу машинада Сталин сугыш ахырына кадәр йөри. Үзе чит ил машинасында йөрсә дә, Сталин түрәләрне СССРда чыгарылган автомобильләргә күчереп утырту турындагы планын тормышка ашыра башлый. Сталин исемендәге завод 3ИС-101 моделен җитештерүгә керешә. Анда коммунистлар партиясенең югары дәрәҗәдәге җитәкчеләре генә йөргән. Соңыннан  Packard базасында ЗИС-115 машинасын чыгара башлыйлар. 1947 нче елны хөкүмәт гаражындагы чит ил машиналарының барысы да  ЗИС ка  алыштырыла. Бу автомобильнең бронялы махсус версиясендә Сталин гомеренең ахыргы көннәренә кадәр йөри.

Хрущев гаражындагы ЗИС, ЗИЛ һәм Cadillac

Хрущев гаражында да Советлар Союзында җитештерелгән автомобильләр була. Очрашуга һәм киңәшмәләргә ул  ЗИС-110 һәм  ЗИС-115 машиналарына утырып килгән. Ил башлыгы бронялы машиналарны яратмаган,  күбрәк кабриолетта йөргән. Өстәвенә Гитлер ставкасыннан Cadillac Fleetwood автомобиленә да мөкиббән булган. Бу трофей машина аның шәхси карамагында була. Хрущев чит илгә визитлары барышында чит ил  машиналарны сатып алган. Соңыннан аларны еш кына бүләк иткән. Мәскәүгә күчкәннән соң, Хрущевка күбрәк рәсми машиналарда йөрергә туры килә. Шуңа да ул яраткан Cadillac машинасын комиссион кибет аша сатып җибәрә.  Шәхес культына каршы көрәш кампаниясе барышында Сталин исемендәге завод (ЗИС) Лихачев исеменә (ЗИЛ) үзгәртелә. Заводта югары түрәләр өчен автомобильләр  чыгару тукталмый. Озак та үтми биредә төрле модификацияле ЗИЛ-111 машинасын җитештерә башлыйлар.

 

Машиналар җыючы Брежнев

Ә менә Брежнев машиналар коллекциясен җыйган. Башка илләрнең дәүләт башлыклары да аның бу гадәтен яхшы белгән һәм Брежневка шундый кыйммәтле бүләкләр ясаганнар. Дәүләт башлыгы булган чорда Брежнев 50 автомобиль туплый. Алар арасында Rolls-Royce, Lincoln Continental, Nissan President, Mercedes-Benz 600 Pullman машиналары бар. Брежневның ауга һәм юлсыз җирләрдән йөрер өчен дә махсус машиналары булган. ЗИЛ машинасы аның рәсми транспорт чарасы булып саналган.

Совет чорының соңгы җитәкчеләре һәм Россия лидерлары автомобильләре

Ил белән аз гына вакыт идарә иткән  Черненко һәм Андропов та ЗИЛ да йөри. Алар үз автопаркларын җыярга өлгерми калалар. ЗИЛ 41052 машинасына  Горбачев та утыра. СССР таркалганнан соң,  аз гына вакыт анарда Ельцин да йөреп ала. 1988 нче елны  22 данә ЗИЛ 41052  чыгарылган була. Ул дәүләтнең беренче кешеләре өчен махсус  чыгарылган соңгы рәсми автомобиль моделе була. Бүгенге Россия лидерлары  әлегә чит ил машиналарына өстенлек бирә. Хәзер  президент өчен машиналар җитештерүне торгызу буенча сөйләшүләр алып барыла.

Мәрьям Заһиди