Кыздыра. Урамга чыксаң, шабыр тиргә батып керәсең. Түзеп булмаслык бөркү, баш миләре кайный. Ярый ла өеңдә кондиционер булса. Юк икән, эсседән качып котылу җаен һәркем үзе эзли. Кемдер тәрәзәләрен каплап куя, кайберәүләр ишек алдында бассейн ясый, кайсылары бик кирәк булганда гына кибеткә, даруханәгә чыгып керә. Ни дисәң дә, җәй җәй инде ул, кызу булырга тиеш. Кышын бу эсселекне сагынып искә алырбыз әле.

Мондый һава торышын бигрәк тә олы яшьтәгеләр, таза кешеләр авыр кичерә: йөрәк сикерә башлый, кан басымы күтәрелә. Иң яхшысы – кызуда урамга чыгудан тыелып тору. Бигрәк тә челләдә – көндезге 11 дән алып кичке сәгать 4 кә кадәр. Миңа калса, өйдәге салкынчарак бүлмәгә кереп качудан да яхшысы юк. Ә инде чыга калсагыз, кояш астында озак тормагыз. Өстегезгә иркен, ачык төстәге, табигый тукымадан тегелгән киемнәр кияргә тырышыгыз, башыгыз турында да онытмагыз. Физик яктан сәламәт кешеләргә дә эсседә көненә 1,5 – 2 сәгатьтән артык булмаска киңәш ителә. Урамда барганда күләгәле яктан барырга кирәк.

Кызуда табиблар яланаяк йөрергә куша. Иң яхшысы – чирәмгә басып йөрү. Шәһәр халкының мондый мөмкинлеге юк икән, урамнан кергәч, аякны тубыкка кадәр салкын су белән юарга киңәш ителә. Табанда эчке органнарның сәламәтлеге өчен җавап бирүче бихисап нокталар барлыгы инде күптән билгеле. Яланаяк йөргәндә яки аякны бармаклар белән ышкып юганда шушы нокталарга йогынты ясала. Нәтиҗәдә, кан әйләнеше яхшыра, организмның тонусы күтәрелә, күзәнәкләр бүленүе арта.

Кояш астында авыр физик эшләрдән дә тыелып тору комачауламас. Табиблар артык эсседә сәламәт кешеләргә дә авыр хезмәт белән озак шөгыльләнмәскә чакыра. Эшне бетерәм дип, үзең дә «бетәргә» мөмкинсең.

Эсседә суны күп эчегез. Сусауны басу өчен чиста газсыз су һәм шикәрсез чәй эчү яхшы. Кәһвә урынына куас эчсәң яхшырак. Кайнар яшел чәй дә эсседә ярдәм итә. Эсседә кайнарны эчә алмаганнарга мондый чәйне суытып бөтнек, лимон, боз кисәге салып эчэргә була. Тәмле дә, файдалы да. Гади суны кыяр, помидор, карбыз кебек сусыл яшелчәләр һәм җиләк-җимешләр белән алыштырырга мөмкин. Болай эшләгәндә, организмга  витаминнар һәм минераль матдәләр дә эләгә. Алкогольле эчемлекләрне бөтенләй кулланмагыз. Дөрес туклану да мөһим. Тозлы, майлы, әче ризыклардан баш тартыгыз. Кызуда ашауны киметсәң яхшырак. Йоклар алдыннан «авыр» ризыклар ашамагыз, чөнки ашказанында алар эшкәртелгән вакытта тир бүленүе арта, тән температурасы күтәрелә.

Кызу көннәрдә иртән контрастлы душ керү, ә кичен салкынча су белән юыну әйбәт. Мунчасы булган кеше шунда барып та коенып кайта ала.

Эсселектән котылу юлларының берсе – кул беләзекләрен суыту. 10 секунд дәвамында кулларны салкын суда тотып торырга кирәк. Тезнең эчке ягын, колак артын суытсаң да бик яхшы. Гәүдәнең нәкъ менә бу урыннарында температураны төшерә торган нокталар бар.

Кызу көннәрдә бигрәк тә йоклавы авыр. Төнлә интегеп ятучыларга бер киңәш. Йокларга ятар алдыннан үзегезнең чиста урын-җирегезне суыткычның туңдыргычына тыгып торыгыз. Шундый урын-өстенә ятсагыз, күз ачып йомганчы тәмләп йокыга талырсыз.

Ә инде өйләрендә кондиционерлары булмаганнарга бик гади һәм очсыз булган «япун кондиционеры» тәкъдим итәм. Япуннарның гравюралары һәм киноларында муеннарына ак яулык бәйләп йөргән кешеләрне күргәнегез бардыр. Чиста яулыкны суга чылатып алар кебек муеныгызга бәйләсәгез, бер-ике минуттан җиңеллек тоярсыз. Яулык кипкән саен бу процедураны берничә тапкыр кабатларга була. Бу мәкаләмне язган арада, үзем дә шулай эшләп карадым, чыннан да булыша икән.

Мәрьям Заһиди