Уфаның Көньяк зиратында каберләрнең берсенә алтынчы айфон формасында гранит һәйкәл урнаштырганнар. Гадәти булмаган кабер ташы 2016 елның гыйнварендә җирләнгән 26 яшьлек Уфа кызы каберенә куелган. Кеше буе кадәр таш “айфон”да аның бар детальләре дә ясалган: тавышны көйләүче төймәсе бар, арткы панелендә камера, фонарь, айфоннын «алмасы» һәм бренд исеме дә язылган. Гаджетның алгы ягында мәрхүмә кызның портреты ясалган. Ufa1 порталы хәбәр итүенчә, 170 сантиметр биеклектәге мондый ташны ясату Башкорстанда 104 меңгә төшәргә мөмкин. Андый ташларны шәхси эшмәкәрләр гадәттә Кытайдан ясатып кайтаралар. Мәрхүмәне белүчеләр әйтүенчә, әлеге кабергә күмелгән кыз Apple фирмасы смартфоннарын сату белән шөгыльләнгән. Каты авырып, озак вакыт гомере өчен көрәшкән. Кызның тормыш рәвеше әлеге техника белән тыгыз бәйле булганга, мәрхүмәнең туганнары шундый гадәти булмаган һәйкәл куерга булганнар да инде.

Айфон формасындагы бу кабер ташын берәүләр тәнкыйтьләп чыкса, икенчеләре хуплый. Зиратларга мондый кабер ташларын кую никадәр урынлы дигән сорау белән без Алабуга районы мөхтәсибе Хәлим хәзрәт Шәмсетдиновка мөрәҗәгать иттек.

• Сүзем юк…, кешеләр акылдан язалар ахрысы. Динсезлек, имансызлык менә шундый гамәлләргә китерә. Ислам дине ягыннан, әлбәттә, дөрес түгел бу. Кабер ташы зур формада булырга тиеш түгел. Таш куймыйча, чардуганга мәрхүмнең кем икәнен, туган һәм үлгән еллары язылган гади җәдвал гына беркетеп куярга да була. Шәригать буенча кабер ташы исраф булырга тиеш түгел, ягъни кабер өстенә кыйммәтле әйбер куюдан мәрхүмгә бер файда да юк. Хәтта айфонны уйлап чыгарган Стив Джобска куелган очракта да мин моны хупламыйм, иң мөһиме — кабер янына килгәч, монда кем күмелгәне аңлашылып торырга тиеш. Ә мондый берәр, икешәр метрлы кабер ташларын куюны дин катгый тыя”, — дип белдерде Хәлим хәзрәт.

Якты дөньядан киткән кешене искә алганда, тыныч йокласын дигән тапталган сүзләргә, рухы тыныч булсын дип тә өстәсәк иде. Рухы, җаны тыныч булсын өчен шәригать хуплый торган гамәлләр кылырга кирәк. Исәннәргә бала хәсрәтен күрергә язмасын…

Әрвахларга ничек итеп дога кылырга?

Кеше бу дөньяга Аллаһның әмере белән килә, яши һәм Аллаһның боерыгы ирешкәч, ахирәткә күчә. Кемнеңдер әти-әнисе, әби-бабайсы, каенана-каенатасы, ир һәм кыз туганы вафат булган икән, ул кеше аларны искә алып дога кылырга тиеш — бу Аллаһның әмере. “Алардан әйтерләр: “ Раббыбыз, безне ярлыка, дәхи бездән әүвәл иман белән дөньядан үткән дин кардәшләребезне дә ярлыка вә безнең күңелләребездә иман китергән кешеләргә ачуны вә хөседне урынлаштырма. Раббыбыз, Син, әлбәттә, йомшак вә рәхимлесең» («Хәшер» сурәсе, 10 аят).

Пәйгамбәр Мөхәммәд салләллааһү галәйһи  вәсәлләм, бер төнне Мәдинәнең каберстаны булган Баки зиратына барып: «Әссәләәмү галәә әһлид-дийәәр минәл мүэминиинә вәл мүслимиин. Үә йәрхәмүллааһүл мүстәкъдимиинә үәл мүстәэхыйриинәә үә иннәә ин шәә Аллааһү бикүм ләәхикуун»,  дип дога кылган. (Мәгънәсе: “Сәлам мөэминнәр һәм мөселманнар йорты халкына. Аллаһ бездән элек үлгәннәргә, аннан соң үләчәкләргә рәхмәт кылсын. Ин шәә Аллааһ, без дә сезгә кушылырбыз”).

Мәрхүмнәр өчен дога-истигъфарда булу — сөннәт гамәл. Каберләрне зиярәт итүнең асылы – гыйбрәт. Ул үлемне  искә төшерә, чөнки ул һәркемгә дә киләчәк.

Мөэмин-мөселман ни өчен әрвахларны (мәрхүмнәрне) искә алырга һәм алар өчен дога кылырга тиеш?

Беренчедән, әти-әни вафат булса да, без аларны онытмаска тиеш. Чөнки алар  якты дөньяга килүебезгә сәбәпче булды. Безне җил-яңгыр тидерми тәрбияләп үстерделәр, укыттылар, кеше иттеләр. Икенчедән: без үзебезнең кем икәнебезне белергә, нәселебезне онытмаска, мәрхүмнәрнең  хәтердә сакларга тиешбез. Өченчедән: һәр адәм баласында да хата, кимчелек һәм гөнаһ  бар. Нәзерләре үтәлмичә, бурычлары түләнмичә калган икән, балалар шуларны тормышка ашырса, бурычларын капласа, болар аларның өстеннән төшәчәк. Гөнаһлары балаларына тәэсир итмәсен өчен, Аллаһтан алар өчен гафу сорарга кирәк.

Әрвахларга ничек  дога кылырга?

Коръәннән белгән сурәләрне уку хәерле булыр. Гадәттә «Фатиха», «Ясин», «Тәбәрәк» сурәләре укыла, аннары кулларны күтәреп, ошбу доганы кылу кирәк.

«Я, Раббым! Үзеңнең ризалыгың өчен укылган ошбу Коръән аятьләрен укуда хата-кимчелекләребезне гафу итеп, Үзеңнең киң рәхмәтең белән кабул итеп алсаң иде. Хасыйл булган әҗер-савапларын иң элек барча галәмгә рәхмәт өчен җибәрелгән Пәйгамбәребез Мөхәммәд Мостафа салләллааһу галәйһи   вәссәлләмнең һәм аның гаиләсенең рух шәрифләренә ирештерсәң иде. Атабыз Адәм белән анабыз Һәваның рух шәрифләренә ирештерсәң иде.

Шулай ук атабыз Адәм галәйһиссәләмнән алып Мөхәммәд галәйһиссәләмгә кадәр Җир йөзенә килеп киткән барча пәйгамбәрләрнең, сәхабәләрнең, тәбигыйннәрнең, габидләрнең, заһидләрнең, остазларыбызның, мөэмин-мөэминә, мөслим-мөслимәләрнең рух шәрифләренә ирештерсәң иде.

Газиз әнкәемнең, газиз әткәемнең, кадерле каенанам белән каенатамның рух шәрифләренә (исемнәрен әйтергә) ирештерсәң иде. Кадерле кыз туганнарым һәм ир туганнарымның (исемнәрен әйтергә) рух шәрифләренә дә ирештер. Җиде буынга кадәр миннән догага өмет иткән барча әрвахларның рух шәрифләренә ирештерсәң иде. Аларның урыннары җәннәттә кыл, кабер газапларыннан, кыямәт куркынычларыннан, җәһәннәм утыннан сакла.

Аларның каберләрен нурлы кыл, хисапларын җиңел ит, яткан җирләрен җәннәт бакчасыннан бер бакча ит. Алар бу дөньяда яшәгәндә кылган изгелекләр булса, әҗер-сәвапларын арттыр, кылган кимчелекләрен, хаталыкларын, гөнаһларын Үзеңнең киң рәхмәте белән гафу кыл, иман байлыгын арттырып, ахыргы урыннарын җәннәттә кыл”.

Шуннан соң “Раббәнә” догасын укып битебезне ике кул белән сыпырып куябыз.

“Раббәнәә әәтинә фид-дүнйәә хәсәнәтән үә фил-әәхырати хәсәнәтән үә кыйнәә гәз̣әәбән-нәәр” (мәгънәсе: Әй, Раббыбыз! Безгә дөньяда һәм ахирәттә яхшылык бир, безне җәһәннәм газабыннан сакла). Әмин.

Мәрьям Заһиди

Наил Болгарый